Hoạt động thực tiễn và hoạt động nhận thức là hai quá trình khác nhau của con người trong việc tác động vào thế giới khách quan. Hai hoạt động này có những điểm khác biệt cơ bản sau:
- Mục đích: Mục đích của hoạt động thực tiễn là để biến đổi thế giới khách quan, đáp ứng nhu cầu, lợi ích của con người. Mục đích của hoạt động nhận thức là để hiểu biết thế giới khách quan, khám phá bản chất của sự vật, hiện tượng.
- Đối tượng: Đối tượng của hoạt động thực tiễn là thế giới vật chất khách quan. Đối tượng của hoạt động nhận thức là những thuộc tính, mối liên hệ của thế giới khách quan.
- Phương thức: Phương thức của hoạt động thực tiễn là hành động vật chất. Phương thức của hoạt động nhận thức là tư duy, lý luận.
- Kết quả: Kết quả của hoạt động thực tiễn là những biến đổi của thế giới khách quan. Kết quả của hoạt động nhận thức là những tri thức về thế giới khách quan.
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về hoạt động thực tiễn và hoạt động nhận thức:
- Hoạt động thực tiễn:
- Sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ.
- Xây dựng nhà cửa, công trình.
- Nghiên cứu khoa học.
- Giáo dục, đào tạo.
- Chăm sóc sức khỏe.
- Giải quyết các vấn đề xã hội.
- Hoạt động nhận thức:
- Quan sát, thí nghiệm.
- Suy luận, phân tích, tổng hợp.
- Đọc sách, nghiên cứu tài liệu.
- Trao đổi, thảo luận.
- Sáng tạo ra các lý thuyết, khái niệm.
Mặc dù có những điểm khác biệt cơ bản, nhưng hoạt động thực tiễn và hoạt động nhận thức có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Hoạt động thực tiễn là cơ sở, động lực của hoạt động nhận thức. Hoạt động nhận thức là cơ sở lý luận cho hoạt động thực tiễn. Hai hoạt động này bổ sung cho nhau, thúc đẩy sự phát triển của nhân loại.